آذر منصوری خواستار لغو مجازات اعدام شد | چالش حقوق بشری ایران و ضرورت جایگزین‌های انسانی در قانون کیفری

رویداد۲۴| آذر منصوری، رئیس جبهه اصلاحات، در توییتی خواستار لغو مجازات اعدام در ایران شد و تاکید کرد که «زندگی انسان‌ها قابل بازگشت نیست» و «جایگزین‌های انسانی و مؤثرتری برای پیشگیری از وقوع یا تکرار جرم وجود دارد». او با اشاره به روند جهانی، بر ضرورت بازنگری جدی در قوانین کیفری کشور تأکید کرد.

روند جهانی لغو اعدام

بر اساس آمار سازمان ملل و نهاد‌های حقوق بشری، بیش از دو سوم کشور‌های جهان یا اجرای مجازات اعدام را متوقف کرده‌اند یا آن را به صورت قانونی لغو کرده‌اند. کشور‌های اروپایی، کانادا، استرالیا، آرژانتین و بیشتر کشور‌های آمریکای لاتین و آفریقا، اعدام را ممنوع کرده‌اند. در مقابل، کشور‌هایی مانند چین، ایران، عربستان سعودی، پاکستان و ایالات متحده هنوز این مجازات را اجرا می‌کنند، هرچند در برخی ایالات آمریکا استفاده از آن کاهش یافته است.

نگاه منتقدان و حامیان لغو اعدام

منتقدان اعدام معتقدند این مجازات نه تنها مانع از وقوع جرم نمی‌شود و بازدارندگی ندارد، بلکه احتمال خطای قضایی و اعدام بی‌گناه را افزایش می‌دهد. آنها همچنین اشاره می‌کنند که مجازات اعدام تاثیرات روانی و اجتماعی عمیقی بر خانواده‌ها و جامعه دارد و راه‌حل‌های جایگزین می‌تواند عدالت و بازدارندگی را با آسیب کمتر برای جامعه تأمین کند.

در مقابل، برخی حامیان اعدام بر این باورند که مجازات‌های شدید، عامل بازدارنده اصلی برای جرایم سنگین است و لغو آن می‌تواند احساس ناامنی عمومی را افزایش دهد. این استدلال به ویژه در موارد قتل عمد و جرایم خشونت‌آمیز مطرح می‌شود.

البته این گروه دلایل دیگری هم در ذهن دارند که کمتر به زبان می‌آید. مثلا چند قبل یک روحانی که به عنوان کارشناس در صداوسیما حاضر شده بود، در پاسخ به مخالفان اعدام که حبس را به عنوان راهکار جایگزین معرفی می‌کنند، پرسید «حبس از جیب کی» و این سخنان او در فضای مجازی بازتاب گسترده‌ای داشت و با انتقاداتی همراه شد.

تجربه ایران و مشکلات حقوق بشری

گفتنی که آثار زیان‌بار استفاده از روش‌های مجازات مثل اعدام به احساس ناامنی عمومی و ترویج خشونت در جامعه محدود نیست و تبعات سیاسی و بین المللی نیز به بار می‌آورد. شاهد آنکه ایران در سال‌های اخیر بار‌ها به دلیل اجرای اعدام‌ها در معرض انتقاد نهاد‌های بین‌المللی حقوق بشر قرار گرفته است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اجرای حکم اعدام به خصوص در پرونده محکومان سیاسی، نه تنها تصویر بین‌المللی کشور را خدشه‌دار می‌کند بلکه به نگرانی‌های داخلی درباره رعایت حقوق انسانی نیز می‌افزاید.

ضرورت بازنگری و راهکار‌های جایگزین

تجربه جهانی نشان می‌دهد که جایگزین‌های مؤثر و انسانی برای اعدام وجود دارد، از حبس طولانی‌مدت بدون امکان آزادی مشروط برای جرایم سنگین گرفته تا برنامه‌های اصلاحی و بازپروری مجرمان یا مجازات‌های مالی و اجتماعی برای جرایم غیرخشونت‌آمیز. این تجربه‌ها نشان می‌دهد که می‌توان هم عدالت برقرار کرد و هم از خشونت قانونی جلوگیری کرد، بدون آنکه جان انسان‌ها به خطر بیفتد.

توییت امروز آذر منصوری فرصتی است برای بازخوانی قوانین کیفری و توجه به جایگزین‌های انسانی و مؤثر. لغو اعدام، اگرچه بحثی جنجالی است، اما با روند جهانی تطبیق دارد و می‌تواند هم حقوق بشر را رعایت کند و هم اعتماد جامعه به نظام قضایی را تقویت کند.